Leczenie uzdrowiskowe finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia od lat stanowi istotny element rehabilitacji i profilaktyki zdrowotnej w Polsce. Tysiące pacjentów rocznie kierowanych jest do sanatoriów i szpitali uzdrowiskowych, gdzie korzystają z dobroczynnych właściwości borowin, wód termalnych i leczniczego klimatu. Jednak wielu kuracjuszy zadaje sobie to samo pytanie: czy mogą wybrać konkretne uzdrowisko, czy wszystko zależy wyłącznie od decyzji NFZ?
Jak wygląda proces przydzielania sanatorium przez NFZ
Skierowanie do sanatorium to nie kwestia jednej decyzji pacjenta i lekarza – to sformalizowany proces zarządzany przez oddziały wojewódzkie Narodowego Funduszu Zdrowia. Od 1 lipca 2023 r. wszystkie skierowania muszą mieć postać elektroniczną – e-skierowania. Lekarz ubezpieczenia zdrowotnego wystawia je na podstawie aktualnego stanu zdrowia pacjenta, uznając zasadność leczenia uzdrowiskowego jako kontynuacji leczenia szpitalnego lub ambulatoryjnego.
Po wysłaniu e-skierowania do NFZ, dokument jest analizowany przez specjalistę – zazwyczaj lekarza balneologa lub rehabilitanta medycznego. To on decyduje, czy leczenie jest uzasadnione oraz wskazuje rodzaj i profil leczenia. Jeśli decyzja jest pozytywna, pacjent otrzymuje informację o dokładnym terminie oraz miejscu leczenia – zarówno przez Internetowe Konto Pacjenta, aplikację mojeIKP, jak i pocztą tradycyjną.
Najważniejsze w tym mechanizmie jest to, że pacjent nie ma wpływu na wybór uzdrowiska. NFZ kieruje się dostępnością miejsc, kontraktami z konkretnymi placówkami oraz wskazaniami medycznymi. Każda próba zmiany przydzielonego miejsca lub terminu bez uzasadnionej przyczyny jest traktowana jako rezygnacja. Oznacza to powrót skierowania do lekarza i konieczność rozpoczęcia całego procesu od nowa.
Czy pacjent może zmienić przydzielone uzdrowisko?
Na pierwszy rzut oka odpowiedź brzmi: nie. Ale jak to często bywa – od każdej reguły są wyjątki. Zmiana uzdrowiska przyznanego przez NFZ jest możliwa, ale tylko w szczególnych przypadkach. Przesłanki muszą być konkretne i udokumentowane – nie wystarczy zwykłe niezadowolenie z lokalizacji czy terminu.
Oto sytuacje, w których NFZ może rozważyć zmianę:
-
Pogorszenie stanu zdrowia pacjenta, które uniemożliwia odbycie leczenia w wyznaczonym ośrodku (np. zbyt długi dojazd, brak odpowiedniego zaplecza medycznego).
-
Nowe okoliczności medyczne, np. zakończone niedawno leczenie szpitalne, które ma bezpośredni wpływ na wybór rodzaju zabiegów lub warunków klimatycznych.
-
Brak samodzielności pacjenta, który wymaga szczególnej opieki, niedostępnej w pierwotnie wskazanym miejscu.
W każdej z tych sytuacji konieczne jest przesłanie do NFZ pisemnego uzasadnienia wraz z dokumentacją medyczną. Fundusz analizuje wniosek i może – ale nie musi – wyznaczyć inne miejsce i termin leczenia. Warto zaznaczyć, że takie zmiany są wyjątkiem, a nie regułą, i rozpatrywane są indywidualnie.
Leczenie ambulatoryjne – wyjątek od reguły
W sytuacji, gdy pacjent pragnie mieć wpływ na wybór miejsca leczenia, warto rozważyć opcję, jaką jest leczenie ambulatoryjne w uzdrowisku. To forma terapii, która znacząco różni się od standardowego turnusu stacjonarnego, przede wszystkim zakresem świadczeń i organizacją pobytu.
W leczeniu ambulatoryjnym:
-
Pacjent może współdecydować o lokalizacji oraz terminie turnusu – jest to jedyna sytuacja, w której NFZ dopuszcza wybór ośrodka, choć z pewnymi ograniczeniami.
-
Zakwaterowanie i wyżywienie leży po stronie pacjenta, który samodzielnie organizuje cały pobyt. NFZ nie refunduje kosztów noclegu ani posiłków.
-
Fundusz pokrywa wyłącznie koszt leczenia, czyli:
-
minimum trzy zabiegi dziennie, w tym jeden z użyciem naturalnych surowców leczniczych (np. siarka, borowina),
-
wizyty u lekarza w przychodni uzdrowiskowej.
-
-
Czas trwania tej formy leczenia wynosi od 6 do 18 dni.
-
Skierowanie jest potwierdzane nie częściej niż raz na 12 miesięcy – podobnie jak w przypadku turnusów stacjonarnych.
To rozwiązanie zyskuje na popularności, zwłaszcza wśród osób aktywnych zawodowo lub takich, które nie mogą pozwolić sobie na trzytygodniową nieobecność. Leczenie ambulatoryjne umożliwia również bardziej elastyczne planowanie pobytu, ponieważ pacjent może zgłosić NFZ swoje preferencje co do lokalizacji i terminu – o ile dany ośrodek ma podpisaną umowę i dysponuje wolnymi miejscami.
Dlaczego planowane zmiany zostały wycofane?
W 2024 roku miała wejść w życie długo oczekiwana reforma, która zmieniłaby fundamentalnie zasady leczenia uzdrowiskowego na NFZ. Projekt przewidywał, że pacjent – w porozumieniu z lekarzem – samodzielnie wybierze ośrodek i termin turnusu, a nie będzie zdany na administracyjny przydział z NFZ. Taka zmiana miała nie tylko zwiększyć komfort kuracjuszy, ale także wprowadzić mechanizm rynkowej konkurencji między uzdrowiskami – w zakresie jakości usług, infrastruktury czy warunków socjalnych.
Mimo pozytywnych opinii ze strony pacjentów i niektórych ekspertów, Ministerstwo Zdrowia wycofało się z tej reformy. Powód? Liczne uwagi i sprzeciw środowiska uzdrowiskowego. Świadczeniodawcy obawiali się, że nowy system osłabi kontrolę nad przepływem pacjentów, doprowadzi do nieprzewidywalności finansowej i konieczności walki o kontrakty z pacjentami, a nie z NFZ.
Wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny potwierdził, że w obecnym stanie prawnym jedyną opcją realnego wyboru pozostaje leczenie ambulatoryjne. Dodatkowo wspomniał o możliwości skorzystania z tzw. „puli zwrotów skierowań” – czyli sytuacji, gdy pacjent rezygnuje z przyznanego miejsca, a jego turnus zostaje przekazany do ogólnej puli, z której inny pacjent może skorzystać. W praktyce to jednak mało efektywny i trudny do zaplanowania mechanizm.
Tym samym pacjenci pozostają w starym modelu – z ograniczoną autonomią, zależni od decyzji Funduszu i dostępności miejsc. Reforma, która mogłaby zrewolucjonizować ten system, została zamrożona. Trudno dziś przewidzieć, czy i kiedy temat ponownie wróci na agendę legislacyjną.
Źródło:
https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/leczenie-uzdrowiskowe1/
https://pacjent.gov.pl/artykul/jak-wyjechac-do-uzdrowiska
https://www.rynekzdrowia.pl/Serwis-Reumatologia/Sanatorium-Mozna-wybrac-miejsce-i-termin-turnusu-NFZ-tlumaczy-zasady,249043,1011.html
