W gąszczu sklepowych półek pełnych kolorowych opakowań coraz częściej pojawia się charakterystyczna, pięciokolorowa etykieta z literami od A do E. To system Nutri-Score, który ma na celu uproszczenie decyzji zakupowych konsumentów i wspieranie zdrowych wyborów żywieniowych. Choć brzmi to jak krok w stronę lepszego odżywiania, system ten budzi zarówno entuzjazm, jak i krytykę. Co tak naprawdę oznaczają kolory i litery na opakowaniach? Na jakiej podstawie produkt otrzymuje ocenę i czy można mu w pełni zaufać?
Czym jest Nutri-Score i jak wygląda ten system znakowania żywności
Nutri-Score to graficzny system klasyfikacji wartości odżywczej produktów spożywczych, który w prosty i intuicyjny sposób ma ułatwić konsumentom dokonywanie bardziej świadomych wyborów żywieniowych. Opracowany przez francuskich naukowców z zespołu ds. epidemiologii żywienia (EREN), został po raz pierwszy wdrożony we Francji w 2017 roku. Od tego czasu zyskał uznanie w kilku krajach europejskich, choć jego stosowanie wciąż pozostaje dobrowolne.
System polega na oznaczaniu produktów literami od A do E, przy czym każdej literze przyporządkowany jest odpowiedni kolor: od ciemnozielonego dla produktów o najwyższej wartości odżywczej, po czerwony dla tych, które powinny być spożywane okazjonalnie. Nutri-Score uwzględnia zawartość korzystnych składników, takich jak błonnik, białko, owoce i warzywa, a także tych, które należy ograniczać – jak tłuszcze nasycone, cukry proste, sól i ogólna wartość energetyczna.
Etykieta umieszczana jest z przodu opakowania, w widocznym miejscu, co ma na celu natychmiastowe przyciągnięcie uwagi konsumenta i szybkie przekazanie informacji o jakości żywieniowej produktu. Co ważne, system nie ocenia „zdrowotności” produktu w sposób absolutny, lecz jedynie porównuje jego wartość odżywczą względem innych artykułów z tej samej kategorii żywieniowej.
Nutri-Score A, B, C, D, E – co oznaczają poszczególne oceny i jak się je wylicza
Proces przyznawania oceny Nutri-Score opiera się na algorytmie opracowanym przez profesora Mike’a Raynera z Uniwersytetu Oksfordzkiego. Każdy produkt oceniany jest na podstawie 100 gramów lub 100 mililitrów swojej masy – niezależnie od rzeczywistej porcji spożywanej w praktyce.
Ocena końcowa wynika z bilansu punktów „negatywnych” i „pozytywnych”:
• Punkty niekorzystne są przyznawane za wysoką wartość energetyczną, zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych, cukrów prostych i sodu (soli).
• Punkty korzystne uzyskuje się za obecność błonnika, białka oraz zawartość owoców, warzyw, nasion roślin strączkowych i wybranych olejów roślinnych (np. oliwy z oliwek).
Końcowy wynik to różnica między sumą punktów niekorzystnych a sumą punktów korzystnych. Na podstawie tej wartości produkt przypisywany jest do jednej z pięciu klas:
-
Nutri-Score A: od -15 do -1 – wysoka wartość odżywcza
-
Nutri-Score B: od 0 do 2 – bardzo dobra wartość odżywcza
-
Nutri-Score C: od 3 do 10 – umiarkowana wartość odżywcza
-
Nutri-Score D: od 11 do 18 – ograniczona wartość odżywcza
-
Nutri-Score E: od 19 wzwyż – niska wartość odżywcza
System ten może być niezwykle pomocny w szybkiej ocenie jakości produktów, jednak nie uwzględnia takich aspektów jak obecność witamin, składników mineralnych, przeciwutleniaczy, czy stopnia przetworzenia. Pomimo to, jako narzędzie wspierające codzienne decyzje zakupowe, Nutri-Score zyskał uznanie wielu instytucji zdrowia publicznego.
W jakich przypadkach system Nutri-Score może wprowadzać w błąd
Chociaż Nutri-Score został stworzony z myślą o ułatwieniu wyborów żywieniowych, jego uproszczona forma niesie za sobą pewne ograniczenia, które mogą prowadzić do nieprawidłowych interpretacji. Skala opiera się wyłącznie na określonej liczbie kryteriów – analizując tylko wybrane składniki odżywcze i pomijając inne równie istotne parametry jakości żywności.
Jednym z najczęściej podnoszonych zarzutów jest fakt, że system nie uwzględnia stopnia przetworzenia produktów, a także obecności konserwantów, sztucznych barwników, czy dodatków chemicznych. W rezultacie produkt mocno przetworzony, ale wzbogacony o kilka korzystnych składników, może uzyskać wysoką ocenę – np. Nutri-Score A lub Nutri-Score B – podczas gdy produkt naturalny, zawierający np. więcej tłuszczów (jak oliwa z oliwek), zostanie oznaczony jako Nutri-Score D lub Nutri-Score E, co może zniechęcać do jego spożywania.
Kolejny problem to ocena w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml produktu. W praktyce niektóre produkty spożywane są w znacznie mniejszych porcjach (np. przyprawy, oliwa, koncentraty), co sprawia, że klasyfikacja Nutri-Score nie odzwierciedla ich rzeczywistego wpływu na dietę.
System ogranicza się też do porównań wewnątrz jednej kategorii żywieniowej. Konsument, nieświadomy tej zasady, może porównać zupełnie różne produkty – np. płatki śniadaniowe z serkiem homogenizowanym – sugerując się jedynie kolorem i literą. To ryzykowne uproszczenie, które może przyczyniać się do wyborów niezgodnych z zasadami racjonalnego odżywiania.
Wreszcie – ze względu na dobrowolność stosowania systemu – część wartościowych produktów może nie zawierać oznaczenia Nutri-Score. Wówczas konsument, kierując się wyłącznie obecnością etykiety, może uznać brak tej informacji za sygnał negatywny, niesłusznie eliminując z diety wartościowy produkt.
Czy Nutri-Score naprawdę pomaga w wyborze zdrowej żywności
Mimo wspomnianych ograniczeń, Nutri-Score pełni istotną rolę w kształtowaniu świadomości żywieniowej społeczeństwa. Zrozumiała forma graficzna, prostota przekazu i szybka możliwość porównania produktów w ramach jednej kategorii sprawiają, że system ma potencjał edukacyjny i może pomóc w eliminacji najbardziej niekorzystnych wyborów.
Zalety Nutri-Score to:
-
szybka i łatwa interpretacja dla osób niemających specjalistycznej wiedzy żywieniowej,
-
możliwość porównania wartości odżywczej produktów tej samej grupy,
-
wspieranie edukacji żywieniowej w społeczeństwie,
-
zwiększenie nacisku na producentów, by modyfikowali skład produktów w kierunku poprawy ich profilu odżywczego.
Jednak system ten nie powinien być jedynym źródłem informacji. By dokonywać pełnowartościowych wyborów, konsument powinien zwracać uwagę także na pełen skład produktu, obecność dodatków, witamin, minerałów oraz rozumieć, czym różni się żywność przetworzona od naturalnej. Tylko wtedy Nutri-Score może pełnić funkcję rzeczywistego drogowskazu, a nie tylko kolorowej naklejki na opakowaniu.
W efekcie, Nutri-Score – mimo swoich uproszczeń – może być użytecznym narzędziem wspomagającym zdrowe wybory, pod warunkiem że stosowany jest świadomie, jako uzupełnienie, a nie zamiennik wiedzy o żywieniu.
Źródło:
https://www.gov.pl/web/psse-miedzyrzecz/czym-jest-i-co-oznacza-nutri-score
https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/nutri-score-czyli-jak-ulatwic-sobie-wybor-zdrowej-zywnosci,9365,n,192
https://www.systemns.pl/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Nutri-Score
