Na pierwszy rzut oka tętno i puls mogą wydawać się pojęciami tożsamymi. W praktyce są jednak terminami o odrębnych znaczeniach, które mimo że często używane zamiennie – odnoszą się do różnych aspektów pracy układu krążenia. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że błędne interpretowanie tych dwóch pojęć może prowadzić do mylnych wniosków dotyczących stanu zdrowia.
Czym jest tętno i jak działa w organizmie
Tętno to jedno z podstawowych pojęć w fizjologii człowieka, ściśle związane z rytmiczną pracą serca. Definiuje się je jako liczbę skurczów serca na minutę. Każdy taki skurcz odpowiada wypchnięciu porcji krwi do układu tętniczego, co generuje ciśnienie i wywołuje fale krwi płynące przez naczynia krwionośne. Ta fala mechaniczna rozchodzi się z określoną prędkością, co pozwala na jej wykrycie w określonych punktach ciała – zazwyczaj na dużych tętnicach, jak tętnica promieniowa czy szyjna.
W praktyce tętno mówi nam o tym, jak często serce kurczy się w jednostce czasu. Pomiaru dokonuje się zwykle za pomocą elektrokardiogramu (EKG) lub specjalistycznych urządzeń monitorujących pracę serca. Istotne jest jednak to, że tętno może zmieniać się w zależności od wielu czynników – stresu, aktywności fizycznej, temperatury otoczenia, a także obecności schorzeń układu krążenia.
Warto też pamiętać, że tętno nie zawsze jest równoznaczne z tym, co wyczuwamy jako puls. W niektórych przypadkach – na przykład przy arytmii – serce może wykonywać skurcze, które nie są skuteczne hemodynamicznie, czyli nie generują wyczuwalnej fali ciśnienia. Mamy wtedy do czynienia z tzw. „niemym” tętnem – widocznym na EKG, ale nieodczuwalnym na tętnicy.
Co to jest puls i jak go rozumieć
Puls to pojęcie bardziej zmysłowe i praktyczne. Odnosi się do fali ciśnienia wyczuwalnej na powierzchni ciała, która powstaje w wyniku skurczu serca i przepływu krwi przez tętnice. Jest to reakcja naczynia na tętno – odbieralna dotykiem w wybranych miejscach. Najczęściej sprawdzamy puls na nadgarstku, szyi lub w pachwinie, gdzie przebiegają duże tętnice blisko powierzchni skóry.
Warto zrozumieć, że:
-
Puls jest efektem działania tętna – nie może istnieć bez aktywności serca.
-
Puls można zmierzyć ręcznie (metoda palpacyjna) bez konieczności stosowania sprzętu medycznego.
-
Charakterystyka pulsu – jego siła, rytm, częstotliwość – dostarcza cennych informacji o stanie układu krążenia.
-
Puls może być słaby, nieregularny lub zbyt szybki, co może sygnalizować nieprawidłowości zdrowotne.
Puls jest zatem nie tyle miarą, ile obserwacją tego, co dzieje się w układzie krwionośnym – może być zgodny z tętnem, ale nie zawsze musi. U osób z migotaniem przedsionków lub niewydolnością serca, puls może być nieregularny lub ledwie wyczuwalny, mimo że serce pracuje z wyraźną częstotliwością.
Jakie są kluczowe różnice między tętnem a pulsem
Choć tętno i puls często występują razem w kontekście pomiarów zdrowotnych, różnice między nimi są zasadnicze – zarówno pod względem definicji, jak i praktycznego zastosowania. Zrozumienie tych różnic ma duże znaczenie, zwłaszcza w diagnostyce kardiologicznej i podstawowej profilaktyce zdrowia.
-
Definicja i punkt odniesienia
-
Tętno to liczba skurczów serca w jednostce czasu (najczęściej minutowej). Oznacza częstotliwość elektrycznej i mechanicznej pracy serca, niezależnie od tego, czy generuje ona przepływ krwi odczuwalny w naczyniach.
-
Puls to fizyczne odczucie fali ciśnienia w tętnicy, będące efektem skutecznego skurczu serca. Mierzy się go dotykiem – jest wyczuwalny, ale nie zawsze jednoznaczny z rzeczywistą liczbą uderzeń serca.
-
-
Sposób pomiaru
-
Tętno rejestrowane jest przy użyciu urządzeń takich jak elektrokardiograf (EKG), pulsoksymetr czy monitory pracy serca.
-
Puls można zmierzyć manualnie, przykładając palce do tętnicy. To ocena bardziej subiektywna, zależna od techniki i doświadczenia osoby dokonującej pomiaru.
-
-
Dokładność i wiarygodność
-
Tętno jest dokładnym wskaźnikiem pracy serca – niepodlegającym subiektywnej ocenie.
-
Puls może być mylący, jeśli skurcze serca nie generują odpowiednio silnej fali ciśnienia, by dać wyraźny impuls w tętnicy.
-
-
Możliwe rozbieżności
-
W sytuacjach klinicznych – takich jak migotanie przedsionków, niewydolność serca czy blok przedsionkowo-komorowy – może dojść do tzw. deficytu tętna. Oznacza to, że tętno wykazywane przez serce jest wyższe niż liczba wyczuwalnych pulsów, co stanowi ważną wskazówkę diagnostyczną.
-
-
Znaczenie kliniczne
-
Tętno dostarcza informacji o częstości i rytmie pracy serca.
-
Puls przekazuje dane nie tylko o rytmie, ale też sile i regularności przepływu krwi, co może sygnalizować stan naczyń krwionośnych lub siłę pracy serca.
-
Podsumowując – tętno to termin fizjologiczny, odnoszący się do pracy samego serca, natomiast puls to odczuwalna manifestacja tej pracy w układzie naczyniowym. Ich zbieżność jest normą, ale każda rozbieżność powinna wzbudzić czujność, zwłaszcza w kontekście medycznym.
Kiedy i jak mierzyć tętno oraz puls
Pomiar tętna i pulsu to jedno z podstawowych działań w ocenie stanu zdrowia – zarówno w warunkach domowych, jak i klinicznych. Kluczowe jest jednak, by wykonywać go we właściwy sposób i w odpowiednich warunkach, co znacząco wpływa na jego wiarygodność.
-
Tętno najlepiej mierzyć rano, po przebudzeniu, jeszcze przed wstaniem z łóżka. To tzw. tętno spoczynkowe – najbardziej miarodajne przy ocenie ogólnej kondycji serca i układu krążenia.
-
W przypadku intensywnego wysiłku fizycznego, pomiar tętna wykonuje się zarówno przed, jak i po treningu, by ocenić reakcję serca na obciążenie i szybkość regeneracji.
-
Puls mierzy się dotykowo, najczęściej na nadgarstku (tętnica promieniowa) lub na szyi (tętnica szyjna). Zaleca się użycie dwóch palców – wskazującego i środkowego – i unikanie użycia kciuka, który posiada własny puls i może zafałszować wynik.
-
Pomiar powinien trwać co najmniej 15 sekund, a następnie wartość mnoży się razy cztery, by uzyskać liczbę uderzeń na minutę. W warunkach klinicznych stosuje się zegary sekundowe lub urządzenia elektroniczne.
Warto również zwrócić uwagę na rytm i siłę pulsu. Regularność, brak przerw oraz wyraźna fala ciśnienia to oznaki prawidłowego działania układu krążenia. Nieregularny puls, brak wyczuwalnej siły lub zbyt szybka/lub zbyt wolna akcja serca mogą świadczyć o zaburzeniach wymagających konsultacji lekarskiej.
Regularny pomiar tętna i pulsu może być cennym elementem profilaktyki – pozwala wykryć problemy, zanim staną się poważne. To proste narzędzie, które w rękach świadomego pacjenta może stanowić realne wsparcie w dbaniu o zdrowie serca.
Źródło:
https://www.frontiersin.org/journals/physiology/articles/10.3389/fphys.2020.00779/full
https://jphysiolanthropol.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40101-020-00233-x
https://www.frontiersin.org/journals/cardiovascular-medicine/articles/10.3389/fcvm.2021.749297/full
